Nr. 35 Maarts viooltje

Nr. 35 Maarts viooltje

In de tuin bloeien narcissen en tulpen. Ook winterbloeiende struiken als hazelaar, els, toverhazelaar en camelia staan in bloei. In potten op het terras trotseren winterharde, grootbloemige viooltjes al weken kou en nattigheid. Met hun felle kleuren verdringen ze de winterse grauwheid.
Het tuinviooltje is ontstaan uit kruisingen tussen verschillende viooltjessoorten. De meeste tuinviooltjes stammen af van het Driekleurig viooltje. Nog elf andere viooltjessoorten zijn inheems in onze flora, waaronder het Maarts viooltje.
Die laatste soort tref je hier soms in de bermen aan, bijvoorbeeld langs de Merenweg in Dreumel in de slootkant onder populieren.
Het Maarts viooltje heeft blauwpaarse kroonbladeren en een witte vlek in het midden van de bloem. Met zijn wintergroene blaadjes is het Maarts viooltje een goede bodembedekker op plekken in de halfschaduw die niet uitdrogen. Deze soort kan goed toegepast worden onder struiken en bomen, waar het Maarts viooltje van nature ook voorkomt. Niemand beter dan de onderwijzer Heimans, een van de oprichters van Natuurmonumenten, heeft dit fraaie plantje beschreven: “Wanneer en eens een prijs moest toegekend worden aan ‘t liefste voorjaarsbloempje, dat in het wild groeit, ik geloof zeker, dat ‘t Maarts viooltje er mee zou gaan strijken”.

Welriekend viooltje

Het Maarts viooltje heet ook wel het Welriekend viooltje. Die naam verwijst naar de aangename, tere geur die dit zeldzame viooltje verspreidt. Geurstoffen uit het Maarts viooltje worden gebruikt bij het maken van parfums. De blaadjes en bloemen kunnen in salades verwerkt worden. In de volksgeneeskunde worden sappen uit het Maarts viooltje voor verschillende kwalen gebruikt. Het Maarts viooltje wordt toegepast als slijmoplossend en hoestmiddel, als laxeermiddel en werkt ook zweetafdrijvend.

Stinzenplant

Het Maarts viooltje groeit goed in de halfschaduw op losse, humusrijke gronden. De voorkeur van deze soort gaat uit naar lemige of zanderige bodems. In het Rivierengebied komt het Maarts viooltje voor in rivierduinbosjes als in Bergharen en in Hernen en onder doornige heggen. Op die plekken is veel losse humus te vinden. In het gras wordt het Maarts viooltje weggeconcurreerd door de grassoorten.

Bloem en blaadjes van het Maarts viooltje hebben zoveel pluspunten en toepassingsmogelijkheden, dat deze soort al eeuwen geleden de menselijke aandacht trok. Grieken en Romeinen plantten dit viooltje in hun tuinen. In ons land vond het Maarts viooltje zijn weg naar de tuinen bij kloosters, boerderijen en statige landhuizen. Hier vindt men ook exemplaren met witte, roze of dubbele bloemen. Het Maarts viooltje wordt gerekend tot de stinzenplanten. Stinze of Stins is het Friese woord voor landhuis.

Het Maarts viooltje is in de vrije natuur zeldzaam en komt in Nederland voor in Zuid-Limburg langs holle wegen, in het Deltagebied, in kalkrijke duinen en hier in het Rivierengebied. Ook in Friesland en in de Vechtstreek wordt het Maarts viooltje aangetroffen als stinzenplant. Uitgezaaid en verwilderd kan men dit viooltje zien in parken, aan bosranden en op kerkhoven. Het Maarts viooltje komt in heel Europa voor met uitzondering van de noordelijke streken.

Mierenbrood

Het Maarts viooltje is een lage plant van zo ‘n vijftien centimeter hoog met in de winter groenblijvende bladeren. In maart bloeit deze plant uitbundig, zoals zijn naam doet vermoeden. De bloei vangt al aan eind februari en eindigt in mei. Het Maarts viooltje bloeit met blauwpaarse bloemetjes. De kleur violet dankt zijn naam aan dit viooltje. De bloemen hebben meeldraden en stampers en bevatten veel nectar. Ze zijn een van de eerste voedselbronnen voor vroege vlinders, die voor bestuiving zorgen. Een aantal vlindersoorten heeft het Maarts viooltje als waardplant, waaronder akkerparelmoer-, bosrandparelmoer- en grote Parelmoervlinder.
Toch ontstaat er uit de in het vroege voorjaar bestoven bloemen weinig zaad. Het Maarts viooltje kan in juli-augustus nog eens bloemen vormen, die echter niet opengaan. Deze bloemen blijven klein en zijn ook meestal groen. Binnen in de gesloten bloem is alleen zelfbestuiving mogelijk. Deze later gevormde zaden kiemen, wanneer ze buiten een koude-behandeling ondergaan door de winterse temperaturen. Bij het zelf zaaien van het Maarts viooltje moet hiermee rekening worden gehouden. Zaden van het Maarts viooltje zijn verkrijgbaar bij de bekende zaadhandels.
Zaad van het Maarts viooltje wordt verspreid door mieren. Mieren verslepen de zaadjes, omdat er aan het zaad een gesuikerd aanhangsel zit: het zogenaamde mierenbrood. Daarom sjouwen de mieren deze zaadjes naar hun nest. Meer planten laten zich op deze wijze door mieren verspreiden.

Bodembedekker

Het Maarts viooltje kan in de tuin op beschaduwden plekken als bodembedekker worden toegepast. In tegenstelling tot de kortlevende tuinviooltjes is het Maarts viooltje een vaste plant.
Het Maarts viooltje vermeerdert zich niet alleen via zaad maar ook met kruipende wortelstokken. Aan de wortelstok ontstaan weer nieuwe polletjes planten, zoals bij aardbeien. In de viooltjesfamilie is het Maarts viooltje de enige die zich op deze manier vermeerdert. Door deze groeiwijze kan het Maarts viooltje onder struiken en bomen snel een stuk grond bedekken.

Godenplant

Het Maarts viooltje is de nationale bloem van Griekenland. Grieken en Romeinen kweekten het Maarts viooltje al voor zijn geur. Sap uit het Maarts viooltje werd gebruikt in liefdesdranken en om een kater te voorkomen werd een krans van viooltjes om het hoofd gedragen. Bij de oude Grieken was het Maarts viooltje gewijd aan Aphrodite, de godin van de liefde, en symboliseerde deze bloem de “verleiding”. Romeinen wijdden deze bloem aan Venus. Zij plaatsten het Maarts viooltje op graven. De blauwe kleur was symbool voor rouw, maar ook van de liefde. In de Germaanse mythologie groeide het Maarts viooltje op de plaats, waar de lentegodin in het voorjaar met de voet de aarde raakte. Toen en later in de Middeleeuwen was het Maarts viooltje de aankondiger van de lente, zoals nu nog steeds.

Natuurberichten

Laatste natuurberichten